شاخص های ارزيابی حوادث

هدف از این مقاله بررسی تفاوت و ارتباط شاخص های ارزیابی ضریب حوادث می باشد. حوادث محیط كاری ممكن است موجب خسارات مالی و جانی به انسان، محيط زيست و همچنين اتلاف زمان و هزينه شود. به منظور كاهش این حوادث، سيستم مديريت بهداشت، ايمنى و محيط زيست (HSE) ايجاد گرديد. با توجه به اينکه هدف اصلی از بررسی حادثه، پيشگيری مي باشد، نه يافتن مقصر و مالمت كردن افراد، با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده در بررسی حادثه، ميتوان از بروز اتفاقات مشابه و يا حوادث خطرناک تر پيشگيری نمود.

در اين مقاله شما را با شاخص های ارزيابی كمی حوادث آشنا می نماییم و همچنین شاخص هاى عملكردى ايمنى تمامی مشاغل مورد بررسى قرار خواهد گرفت.

تعریف حادثه

بر طبق نظریات ارائه شده در دایره المعارف سازمان بین المللی کار، حادثه عبارت است از یک اتفاق پیش بینی نشده و دور از انتظار که موجب صدمه و آسیب گردد.

طبق ماده 60 قانون تامین اجتماعی، حادثه ناشی از کار عبارت است از حادثه ای که به سبب انجام وظیفه و حین آن، برای بیمه شده اتفاق می افتد. مقصود از هنگام انجام وظیفه، تمامی اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه، موسسات وابسته، ساختمان ها و محوطه آن مشغول کار باشد. یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه سازمان مامور به انجام مسئاماتی شود.

ضمناً تمامی اوقات رفت و آمد بیمه شده از منزل به سازمان و بالعکس جزء این اوقات محسوب می شود.

ضریب تکرار حوادث (AFR-Accident Frequency Rate)

ضریب تکرار حادثه، بیانگر تعداد حوادث متلف وقت (منجر به از دست رفتن زمان کاری) به وقوع پيوسته در يک مدت مشخص (ماهيانه – ساليانه) به ازای يک ميليون ساعت كار می باشد.

نحوه محاسبه

الف)

طبق نظر سازمان بین المللی کار ILO)) و موسسه استاندارد ملی آمریکا، میزان ازدیاد حوادث برابر با تعداد حوادث ضرب در یک میلیون تقسیم بر جمع کل ساعات کار مفید کارگران می باشد.

(تعداد حوادث در مدت مقرر) ×1000000

___________________________________ AFR=

جمع کل ساعات مفید کار کارگران در مدت مقرر

نکته: موسسه استاندارد ملی آمریکا، ضریب یک میلیون ساعت کاری را برای سازمان های دارای 500 کارگر و بالاتر پیشنهاد نموده است.

ب)

بر طبق نظر سازمان ایمنی و بهداشت حرفه ای آمریکا (OSHA)، میزان ازدیاد حوادث برابر با تعداد حوادث ضرب در دویست هزار تقسیم بر جمع کل ساعات کار مفید کارگران می باشد.

نکته: سازمان ایمنی و بهداشت حرفه ای آمریکا، ضریب 200 هزار را برای سازمان هایی که زیر 100 نفر کارگر دارند پیشنهاد می کند.

(تعداد حوادث در مدت مقرر) ×200000

____________________________________ AFR=

جمع کل ساعات مفید کار کارگران در مدت مقرر

نکته: در تنظیم آمار و محاسبه ضریب تکرار حادثه، منظور از تعداد کارگران آسیب دیده، افرادی هستند که دست کم 24 ساعت تحت درمان یا استراحت بوده اند.

تفسیر AFR

عدد حاصل از فرمول های بالا که با نام ضریب تکرار حادثه شناخته می شود، به این معناست که در مدت مقرر (منظور مدت زمان مقرری است که تعداد حوادث آن را در فرمول قرار دادیم) به ازای یک میلیون ساعت کاری (یا 200 هزار ساعت کار) این تعداد حادثه رخ داده است.

معیار مقایسه ای

به عقیده متخصصان ایمنی و حفاظت، در صورتی که ضریب تکرار حادثه در سازمانی بین 0 تا 10 باشد، آن سازمان از نظر رعایت اصول ایمنی عملکرد خوبی داشته است.

ضریب شدت حوادث (ASR-Accident Severity Rate)

ضریب شدت حادثه نشانگر تعداد روزهای کاری تلف شده می باشد.

نحوه محاسبه

الف)

طبق نظریه سازمان بین المللی کار ILO))، ضریب شدت حادثه از تقسیم مجموع روزهای تلف شده به سبب حادثه، در یک مدت مقرر ضرب در هزار تقسیم بر جمع کل ساعات کار مفید کارگران در همان مدت مقرر به دست می آید.

(روزهای تلف شده به سبب حادثه در مدت مقرر) ×1000

­­_____________________________________________   =ASR

جمع کل ساعات مفید کار کارگران در همان مدت مقرر

ب)

طبق نظریه انجمن آمریکایی بررسی حوادث، ضریب شدت حادثه از تقسیم مجموع روزهای تلف شده به سبب حادثه در یک مدت مقرر ضرب در یک میلیون تقسیم بر جمع کل ساعات کار مفید اشخاص در آن مدت مقرر بدست می آید.

(روزهای تلف شده به سبب حادثه در مدت مقرر) ×1000000

_____________________________________________ ASR=

جمع کل ساعات مفید کار کارگران در همان مدت مقرر

ج)

طبق نظر سازمان ایمنی و بهداشت آمریکا (OSHA)، ضریب شدت حادثه از تقسیم مجموع روزهای تلف شده به سبب حادثه در یک مدت مقرر ضرب در دویست هزار تقسیم بر جمع کل ساعات کار مفید کارگران در همان مدت مقرر بدست می آید.

(تعداد روزهای تلف شده به سبب حادثه در مدت مقرر) ×200000

________________________________________________ASR=

جمع کل ساعات مفید کار کارگران در همان مدت مقرر

تفسیر ASR

عدد به دست آمده از فرمول های بالا که به عنوان ضریب شدت حادثه شناخته می شود، به این معنا است که در مدت زمان مقرر به ازای هر 1000 ساعت کار (یا طبق فرمول انجمن آمریکایی بررسی حادثه، یک میلیون و طبق نظر سازمان ایمنی و بهداشت آمریکا، دویست هزار) کل آن سازمان این مقدار روز توقف تولید داشته است.

نکته: برای هر نوع از کار افتادگی یا آسیب، تعداد روزهای مقرری در نظر گرفته شده است. که بایستی به جداول مربوطه مراجعه نمود. همچنین برطبق نظر کنفرانس بین المللی آمارگران، در سال 1974 روزهای تلف شده مربوط به فوت هر کارگر معادل 7500 روز بوده است.

معیار مقایسه ای

به عقیده متخصصان ایمنی و حفاظت صنعتی، در صورتی که ضریب شدت حادثه در سازمانی زیر 1 باشد، آن سازمان از نظر رعایت اصول ایمنی عملکرد خوبی داشته است.

ضریب میزان شیوع حوادث منجر به فوت (FIR-Fatal Incident Rate)

از سوی سازمان بین المللی کار، برای سازمان هایی که به دلیل نبود اطلاعات کافی، محاسبه ضریب تکرار و ضریب شدت حادثه مقدور نمی باشد، محاسبه این میزان پیشنهاد شده است.

(تعداد حوادث در مدت مقرر) ×1000

________________________________ FIR=

حد متوسط کارگران در معرض خطر در مدت  مقرر

نحوه محاسبه

مجموع حوادث در مدت مقرر ضرب در هزار، تقسیم بر حد متوسط کارگران در معرض خطر در همان مدت مقرر

تفسیر FIR

عدد حاصل از فرمول بالا که میزان بروز حادثه شناخته می شود، به معنای این است که به ازای هزار ساعت کاری از مجموع کارکنان در یک سازمان چند نفر آن ها دچار حادثه شده اند و وقوع حادثه در سازمان به ازای هزار ساعت کاری تا چه اندازه شایع است.

ضریب شدت تکرار حوادث (FSI-Frequency Severity Indicator)

ضریب تکرار حادثه و ضریب شدت حادثه به تنهایی برای مقایسه عملکرد وضعیت ایمنی و بهداشت یک سازمان کافی نیست. بنابراین در بررسی مقایسه ای از شاخص شدت تکرار حادثه استفاده می شود که حاصل ترکیب ضریب شدت حادثه و ضریب تکرار حادثه می باشد.

نحوه محاسبه FSI

جذر تکرار حادثه در شدت حادثه تقسیم بر هزار

تفسیر FSI

عدد حاصل از فرمول بالا نشان دهنده آن است که به ازای هر هزار ساعت کاری، مضرب شدت و تکرار حادثه چه تغییراتی داشته اند. به عبارت دیگر تغییرات هر یک از این اعداد را در هم ضرب نموده و اثر این تغییرات را نشان می دهد.

بدین معنی که ممکن است در یک ماه شاخص تکرار حادثه عدد بالایی باشد. اما چون میزان استراحت حاصل از حوادث کم بوده، شدت حادثه عدد کمی بوده است. در این صورت شاخص تکرار حادثه به تنهایی نمی تواند معیار درستی برای نشان دادن وضعیت ایمنی در آن ماه باشد و بهتر است شاخصی متشکل از شدت و تکرار را به عنوان معیار انتخاب نموده و به تفسیر آن بپردازیم.

برای نمونه در ماهی که تعداد حوادث کم است و عدد تکرار حادثه عدد پائینی باشد، ممکن است حادثه فوت یا نقص عضوی به وقوع پیوندد و منجر به افزایش حاصل ضریب شدت حادثه در آن ماه شده باشد.

پس برای نشان دادن بهتر وضعیت ایمنی در آن ماه شایسته است از شاخص شدت تکرار حادثه استفاده شود.

معیار مقایسه ای

به عقیده متخصصان ایمنی، در صورتی که ضریب تکرار شدت حادثه در محیط کاری زیر یک دهم (0.1) باشد، آن سازمان از نظر رعایت اصول ایمنی عملکرد خوبی داشته است.

ضریب شیوع کلیه موارد قابل ثبت (TRIR-Total recordable incident rate)

مرگ و مير + موارد منجر به از دست رفتن روز كاری + موارد منجر به محدوديت روز كاری + مواردی كه نيازمند درمان پزشکی شده اند، به ازای هر يک ميليون ساعت كاری می باشد.

نکته1: در محاسبه شاخص های AFR و ASR فقط بايد اطلاعات LWDC در نظر گرفته شود. منظور از LWDC عبارت است از حوادث شغلی كه منجر به از دست رفتن روز كاری می شوند. به عبارتي در اثر وقوع حادثه شخص امکان مراجعت به محل كار و ادامه فعاليت كاری خود را ندارد.

نکته2: در محاسبه شاخص های FIR و FAR بايد تنها حوادث منجر به فوت در نظر گرفته شود.

نکته3: ضريب تکرار و شدت آسيب ماهانه بايستی برای تمامی آسيب های رخ داده در طول ماه محاسبه گردد.

نکته4: روزهای از دست رفته واقعی يا روزهای معادل برای آسيب های ناتوان كننده از تاريخ وقوع حادثه محاسبه می گردد.

سخن آخر

هر روزه هزاران حادثه در سطح جهان رخ ميدهد. اشتباهات كارگران، تجهيزات قدیمی و خارج از رده، بی توجهی کارفرمایان و محيط كاری نامناسب و… از علل اصلی بروز حوادث ميباشند. در صورت وجود هرگونه پرسش در رابطه با شاخص های ضریب حوادث و تفسیر آن ها، میتوانید پرسش خود را در بخش نظرات ثبت کنید تا در اسرع وقت بررسی شود.